Lykke

Etter gårsdagens blottlegging av fordums tiders dårlege sjølvtillit og låge sjølvkjensle er det vel på sin plass og fortelje resten av historien.

Då eg flytta til Ulefoss og landbruksskulen som nesten 16-åring var eg klar for ein ny start. Eg hadde med meg både menneskefrykt og frykt for avvisning på flyttelasset, men også eit framtidshåp og ein ny horisont. Dagdraumen om eit småbruk hadde fått meg gjennom ungdomsskulen. Nå ville eg byrje på vegen mot målet.

Rundt joletider det fyrste året hadde eg klart å finne ut kven eg kunne stole nok på til å le saman med. Leiken var tilbake i livet mitt. Det var adjektivhistoriar sendt i smyg frå pult til pult. Det var skøyter og det var bål. Og eg var nesten litt populær. Eg skjønte ikkje korleis og kvifor, og eg klarte ikkje å nyte det for eg var bombesikker på at det var ein konspirasjon og at det snart kom til å snu. Men venene mine insisterte på å bli.  Vener som delte tankane og bekymringane mine rundt miljøvern og giftstoff. Me var herleg umoderne i klesvegen, me kunne traktormerker på rams, høyrde på kredibel musikk og skydde mainstream i takt. Eg var ikkje aleine lenger.

Vennskapa mine var befriande, dei bygde meg opp, og dei venene eg fekk den gongen er framleis blant mine aller beste vener. Men hemlighetane mine fekk dei aldri. Eg tok på meg ansvaret for underhalning, eg var morosam og tenkte alltid nøye gjennom det eg sa.  Og det eg sa høgt måtte vere uangripeleg, for kritikk var dødeleg for meg.  Likevel; eg hadde altså byrja å vekse.

Etter to år på Søve gjekk eg eit år på Fredtun Folkehøgskule, og der skulle eg møte ein ny gruppe folk. Folk som delte mi tru. Endeleg kunne eg fortelje andre unge menneske kven og kva eg håpa og trudde på. Det hadde eg måtte halde hemmeleg tidlegare, for å forsvare noko så absurd ville vere sosialt sjølvmord. Men nå var eg ikkje aleine lenger.

Etter året i Stavern flytta eg til Årnes i Akershus og gikk seiste året med økologisk landbruk. Nå kjente eg at eg var populær. Eg var eit friskt pust frå fjellet som slo inn over flatbydene. Eg byrja å bli meg. To gonger før hadde eg gått gjennom prosessen med å få meg vener, nå gjekk det så mykje betre. Dessutan var eg eit år eldre enn dei, og eg leikar godt med småungar. Me var grøn milleniumsruss i Canada, me var kongar.

Så jobba eg eit år, og den eine halvparten var på Haukelisæter Fjellstoge. Eg lærte meg å rope ut bestillingar, og det sat langt inne. Eit rop ville pådra seg oppmerksomhet frå fleir enn den eg henvendte meg til, og det frista ikkje veldig. Men snart var det rutine, akkurat som å prate laust og utan meining med gjestene. Eg lærte meg småsnakking. For ein fryd!

På møbelsnekkarskulen i Mysen forstod eg kor velsigna eg var som var både kreativ og hendig. Eg hadde til og med brukbar formsans. Men framleis var eg redd for å sleppe kontrollen, eg kunne ikkje vise nokonting fram om eg ikkje var fornøgd med det. Kritikk var ikkje lenger like skadeleg, men eg tok det framleis personleg. Eg var dårleg, det var ikkje det eg hadde gjort som burde vere betre.  Skapartrang var ein ressurs, ikkje noko som var henvist til fritida. Eg var ikkje aleine lenger.

Etter dette gikk turen til Grebbestad i Sverige, og ein folkehøgskule som fokuserte på formgjeving. Eg fekk utvikla teikneferdighetane mine, sosialt var eg friare enn nokon gong, eg budde i Sverige og var ein sommarfugl i vinterland. Og eg snekra og snekra og laga og laga. Det var eit veldig intenst år og det var her eg blei eit komplett menneske.

Deretter flytta eg til Kristianstad i Skåne, og blei der i 2,5 år, også på snekkarskule. Her byrja eg å balansere livet mitt. Eg snekra på dagtid, besøkte venner på kveldstid, spela biljard på puben, gjekk i kyrkja på sundagar, tok toget til København på jolehandel og helgeturar til Øland for å besøke venene mine som budde der. Eg levde eit vanleg, deilig liv.

Eg var 25 år. Vaksen og ferdig på skulen. Eg skulle heim att til Norge. Kva gjer ein då, når ein har to litt lite anvennelege utdanningar å skilte med, ikkje kan tenkje seg å flytte heim att til barndomsbygda si fordi det er knytt for mange vonde minner til staden, og heller ikkje vil bu i ein by. Jo, då kjøper ein seg ganske enkelt småbruket sitt, og tek det derifrå..

Opp gjennom åra har eg fått høyre det hundrevis av gonger at eg er så tøff. Og like mange gonger har komplemanga blitt vridne i hovudet mitt. Fordi eg har hatt frykten inni meg, redselen for nære relasjonar, redselen for å bli avvist både som menneske og for draumane mine som eg derfor har vokta som ein hauk. Denne frykten har nemleg vrengt på orda og langt til eit anklagande men.. Og så virka dei mot sin hensikt. Frykt er verkeleg ein øydeleggande kraft.

Dei tre siste åra har vore veldig gode. Og sidan mars, då Småbruket, min livsdraum blei levande, har eg hatt det strålande. For sjølvkjensla mi er restituert. Eg tek plass i mitt eige liv, eg ler saman med fremmede, eg kan ta att når folk er teite, eg kan sleppe kontrollen utan å få panikk. Eg kan snakke om visjonane og draumane mine utan å vere redd for at folk skal stemple dei som dumme. Det gjer meg ingenting å reise meg i ein forsamling. Eg kan fortelje folk om svakhetane mine. Eg er ikkje redd for å beskrive meg sjølv som lykkeleg.  Eg har alt, og nå er eg aldri aleine lenger.

Reklame

Reddharen

I går blei eg overraska av meg sjølv. Eg sat her i stoga mi saman med ei fjortenårig nabojente og venta på eventuelle gjester. Me snakka om dette og hint, og kom inn på temaet ungdomsskule og teite lærerar, og plutseleg kjente eg at nasen min blei slik usjarmerande raud og blikket mitt uklart. Fordi eg hadde byrja å snakke om læraren eg hadde på ungdomsskulen.

Eg var ekstremt stille og ekstremt sjenert som liten. Eg var redd for alt og alle og spesielt for å få uønska sosial oppmerksomhet.  Eg takla overgangen frå barneskulens frie leik i småskogen, til undomsskulens veslevoksne motesnakk sitjande på benkar i utkanten av skulegardens asfalt, svært dårleg.  Eg klarte ikkje å finne plassen min. Eg skreiv kontraktar med meg sjølv om aldri å kjøpe ei Levisbukse, eg ville heller kjøpe billige klær og så gje pengane eg sparte på det kjøpet til indianerane, som eg visste at me behandla dårleg, eg syns festing var tull og gutar var skummelt. Eg kjente meg veldig aleine.

Puberteten er vel eit minefelt for dei fleste, og etter nokre år er me igjennom den, og det som forhåpentlegvis betre utgåver av oss sjølve.

Men det som verkeleg terroriserte meg var gymtimanes overhengande trugsel om audmjuking. Eg var så redd at alt eg foretok meg blei misslykka. Hovudet var fullt av forederisk bommull, tankane var aldri klare og eg bruka mykje energi på å halde motet oppe. Læraren vår lika ikkje svakhet. Fleire enn meg brukte doen flittig. Fleire enn meg utvikla ein teknikk for å tråkke opp skolissene slik at me måtte stoppe og knyte dei att. Gymtimane var blotta for motivasjon utover den typen som advarte oss jenter mot sideflesk. Ein type fett som er veldig vanskeleg å bli kvitt, og som lett ville sette seg når me blir voksne. Kanskje var det eit forsøk på å vere morosam? Eg forsto det ikkje.

Symjing var i seg sjølv ein begivenhet det knytte seg mykje frykt til, iom at eg måtte gå rundt i badetøy og vise fram ein kropp eg sjølv ikkje klarte å forhalde meg til, og som ikkje blei så usynleg som eg ville, til trass for innoversugd mage og lute skuldrar. Og kvar gong eg symde vanleg brystsymjing bemerka læraren symjeteknikken  min. Høgt og tydeleg annonsera han at det eine beinet mitt slang ut til sida, han skjøna ikkje korleis eg fekk det til. Kanskje det ville hjelpe om me bant knea mine saman? Eg kjente korleis det svartna for meg over utsikten til å måtte ta i bruk sterke virkemiddel for å forbetre symjinga mi. Vannskrekk, pubertetsskrekk og så gjere meg og bassenget til eit freakshow i tillegg, det blei litt mykje for meg. Men eg tok ikkje til motmele, eg bare venta på dagen då han ville setje teorien sin ut i livet. Den dagen kom aldri, men eg venta på den, og mens eg venta bygde eg målretta sjølvkjensla mi ned slik at eg ikkje ville bli så ramma av audmjukinga når den vel slo til.

Idrettsdagane var for min del katastrofale. Eg klarte sjølvsagt ikkje eit einaste krav. Og då klassa skulle få utdelt merka sine proklamerte læraren min at sidan eg var den einaste som ikkje hadde klart meg gjennom testen, kunne eg dele dei ut til medelavane mine. Eg hugsar kor og korleis me sto, eg hugsar kva han hadde på seg, eg hugsar korleis det svei.

Ved ein anledning skulle me hoppe bukk på fotballbanen. Eg hadde oppdrift som ei våt fille, og sjølvsagt hjalp ikkje vissheten om mine stadige nederlag på sjølvtilliten min. Eg ville vri meg ut av situasjen, men hadde allereie bruka opp hjelpemiddelet (falskt) dobesøk. Køen framom meg blei kortare og kortare, og til slutt måtte eg bare ta fart og gjere mitt beste. Men mitt beste var ikkje godt nok, og eg endte med og nærmast velte personen eg skulle hoppe over. Då ville ikkje kroppen min meir, og då eg kjente at blæra mi sveik meg, sprang eg til garderoben for ikkje å vende tilbake til timen.

Vendepunktet kom i anledning turn. Det var seinvinter og snoen hadde smelta frå vegane, mens brøytekantane framleis var ganske høge. I gymtimen fekk me beskjed om å ta sats med tilløp, for deretter ta salto og lande på tjukkasen. I mitt hovud fanns det bare ein mogleg utgang på dette scenariet. Eg såg det for meg, eg høyrde lyden av det, eg kjende smerten av det; eg kom til å lande på nakken.

Eg gjekk på do og blei der lenge, men ikkje lenge nok. Då eg kom ut att i gymsalen blei eg beordra til å hoppe. Eg sa faktisk nei, og eg sa det to gonger. Men alle skulle gjere eit forsøk. Eg byrja å springe. Eg hoppa. Eg sveva, men kunne ikkje få meg til å krumme kroppen. Stiv av skrekk la eg armane beskyttande framom magen, men bare for å få dei trykt inn i innvollane mine då eg traff madrassa.

Før neste gymtime trente eg på å ta salto i brøytekantane. Snoen var våt og kram, og ved eit av forsøka klarte eg å sette meg fast med hovudet og overkroppen rett ned i fonna. Det sto klart for meg at eg ikkje kom til å greie det før neste time. Men nå var eg så tynnslitt at eg ikkje orka meir. Einaste alternativet eg kunne kome på var å skaffe meg ein skade og dermed ein sjukemelding. Redd og sint skrapa eg handflatene mot asfalten for å få nokon ordentlege sår i hendane. Det gjorde alt for vondt og gav liten effekt. Men med bare ein kveld og ei natt til neste terrorturn var eg nødt til å gjere noko. Eg fann ein filetkniv i skuffen, gjekk på rommet, drog ned buksa og la knivbladet mot låret. Planen var å kutte såpass djupt at eg måtte sy, då kunne eg jo ikkje halde på med denne herjinga på trampolina. Men fy søren, det gjorde så vondt. Den sløve kniven lugga og nappa, og eg klarte ikkje å kome djupare enn gjennom overhuden. Eg måtte bare gje opp, plastre såret, dra på meg buksa att,  vaske kniven og legge den tilbake i skuffen. Deretter fortolde eg syster mi om forsøket, sa at ho ikkje måtte sei det til nokon, men satte min litt til at ho sladra likevel. Det gjorde ho heldigvis.

*****

I går då eg tok til tårene då eg snakka om dette gjekk det opp for meg at det fyrst er nå at eg ikkje tek på meg skulda for dette sjølv. At eg ikkje tenkjer at eg burde ha satt tydlegare grenser eller ikkje latt det gå så langt. Nokon grenser bør vere unødvendig å trekke. All oppførsel treng ikkje å forklarast med at han hadde det sikkert ikkje så greit sjølv. Og det magiske er at mykje av denne reaksjonen kan tilbakeførast til ein nyleg avslutta kjæledyrkonkurranse. For for det fyrste så har eg opplevd å ri på ei bylgje av oppmundrande tilbakemeldingar og støtteerklæringar under konkurransen. Frå familie, venner, bekjente, ukjente. Frå folk som kjenner meg slik eg er i dag, men ikkje minst: folk som kjenner meg som den eg var.  Den eg er ferdig med å vere, for all tid. Den som det gjer vondt bare å kome i hug at eg var. Og endå betre: Då Varden opptredde urettferdig, så kjefta de på Varden for meg! Eg veit ikkje om de forstår kor mykje det betyr eg, men jammen har de reparert mykje.

 

Her får de nokre høgst illustrative blomar i takksemd av meg. Tusen takk 🙂