For at ingen skal bli forleda til å tru at det er udelt idyllisk å leve på eit småbruk, at det dreiar seg om destilert og konsentrert lykke, vil eg bare nyansere det ein gong for alle. Veggen er ikkje målet, men kanskje må du likevel dundre inn i han før du lærer. Men slikt må du erfare sjølv, det hjelper jo ikkje kva folk seier til deg. Been there, done that.
For meir info, prøv sjølv: gardsbruk.no
Huset mitt er gamalt og har sjel. Det inneber i tillegg til kalde kott, museinnvasjonar og sagflisisolerte bjelkelag, at det har behov for å låne bilen min ein gong i blant.
Det dukkar i blant opp tungtvegande argumenter for at eg burde fått småbruket på grøn resept. For eksempel boka om den heilt vanlege drøvtyggarguten Lasse. Boka som blei refusert av Det Norske Samlaget (ærlig talt, dei burde faktisk feie for eigen dør og tenkje litt meir på val av namn sjølv. Prøv å bli store i Sverige liksom. Lykke til!), men som blei smugla inn bakvegen i Holger Nielsens metode på P3 forkledd som ein lassbæraradventskalender. Om ikkje høglest, så i allefall tilreferert.
I etterpåklokskapens lys ser eg at eg burde ha vald vampyrar eller varulvar til hovedpersonar. Det var nok ein bommert å velge drøvtyggjaren..
Eg startar morgonen i ein sofa, under eit pledd, i eit rom som endå ikkje har blitt varmt. Det brenn i omnen og eg sit saman med ein seksåring og ein kanin. Er det for tidleg? Det kjem an på kven av oss du spør. Eg ville sei ja, definitivt.
Me er på eit stort skip med mange folk ombord, me jobbar der, det er arbeidsplassen vår. Mens eg framleis slit med å halde augene opne blir ei hyllehenta skål med nyskoren salat sett fram for gjesten Josef. Han er svært takksam og hiv seg over frokosten. Etter mitt ynskje set me kursen mot Australia for å besøke syster mi. På overfarten kjem me plutseleg utfor ein storm. Me blir sjøsjuke og kastar opp. Så for å få bukt med kvalmen prøvar me fiskelukka. Men kvar gong eg meiner at eg har fått ein fisk (og eg prøvar mange kast) får eg håpet mitt knust av pessimisten ved mi side. Når eg dreg ein skattekiste over ripa har han derimot ingen innsigelsar.
Når me kjem til Australia får eg ikkje lov å gå på land, så viss eg skal møte syster mi er eg prisgitt at ho vil kome ombord. Men skal me ikkje vere her litt?, spør eg. Og jovisst stemmer det, me må jo fylle drivstoff. Men eg må bli på båten.
Ombord har me ein del snoskuterar. Nokre av dei byter me mot fine bilar. Så reiser me plutseleg att. Godt og vel før eg får sukk for meg.
Halvegs heime må me på nytt fylle diesel og India ligg innan rekkevidde. Snoskuterane blir nok ein gong eit tema, men eg seier at det blir tungvindt. Det er ikkje bare-bare å kjøre snoskuter i India, det må han forstå. Så me prøvekjører nokon av bilane våre i staden. I tillegg kjøper me med oss eit par elefantar for noko av gullet i skattekista og set kursen heimover mot Noreg.
Det er openbart viktig å få kjørt litt snoskuter på vegen, så me må fylle tankane våre nok ein gong og det bør skje i eit land med sno. Mitt forslag er Grønland, der er det mykje sno og lang vinter seier eg, men eg har bare enkeltstemme og må finne meg i å styre skuta mot Tyskland. Og det skulle vise seg å vere eit fantastisk land for snoskuterkjøring. Eg var bare ikkje klar over det før. Du kan tydeligvis oppnå ein hinsides fart på autobahnen og det er ingen som stoppar deg.
Og den eine elefanten bytta i eit par tilhengerar som katten skal få.
*
Det er framleis mørkt ute. Det er framleis eit par timar til det lyst nok for eggplukking, snomåking, kaninburrensing, snobrettkjøring på låvebrua, kakao, tur med bikkjetrekt spark, ferdigpizza og kaninfanging. Det er framleis tid å slå ihjel. Men finstoga må også ryddast etter hattefesten i går, og på kjøkkenet fyller framleis alle tacoskålene oppvaskbenken.
Jens Petrus Andersen! Stafettpinnen er din..
Josef sit ved sidan av meg i sofaen og et sin egen avføring. Eg hevar augebryna og ser spørjande på han. Han syns ikkje det er flaut. Det er heilt vanleg i hans familie, seier han. Eg ber han hugse på at han er inne i eit menneskehus nå, det må kunne gå an å oppføre seg. Til det svarar han ingenting, men bøyger seg på nytt ned, lyfter på det eine bakbeinet og tek ytterlegare ein klump i munnen. Eg blir heilt perpleks. Det er så taktlaust det han driver på med nå. Eg høyrer lyden av tennane hans som tygg og tygg. Når han har svelga seier eg matt; Du.. Seriøst.. ?
Josef heiter Josef fordi brørne hans prøva å drepe han. Dei lukkast ikkje, men dei kunne ha klart det om eg ikkje hadde satt ein stoppar for det. Det er dette som er mine oppgåver. Gi det dei det dei treng i form av vatn, næring, bopel og tryggleik. Me hadde ein diskusjon på kva dette eigentleg burde innebere. I byrjinga var det mykje snakk om kveite, ertar og silkesenger. Men plutseleg var ikkje det så viktig lenger kunne det virke som. Skuler, rask og bys, det var plutseleg gjennomgangstemaet. Me landa vel på ein mellomting trur eg. Og til gjengjeld kan eg ete dei.
Josef har vore spesielt liten frå han blei født. Eg trudde han skulle ta det att og bli jamnstor med syskna sine. Han nådde godt og vel slaktealder, men var framleis bare for eit lite nurk å rekne. Han gjekk saman med fire brødre i ein binge som er ni kvadratmeter. Dei hadde altså ganske så god boltreplass. Men på eit tidspunkt har dei altså sett seg ut eit bitte lite mobbeoffer. Det er taktisk smart å velge ein, då vil du sjølv sannsynlegvis gå fri, og det er jo bare det du ynskjer. 80% er for ordninga, 20% imot. Mobbing er altså ein demokratisk løysing blant ein rekke skapningar.
Under kveldsstellet høyrde eg plutseleg eit skrik frå kaninbingen. Det er i utgangspunktet eit skikkeleg dårleg teikn, for kaniner snakkar ikkje om dei ikkje har noko serdeles viktig å formidle. Gjerne fordi dei skal dø og må få sagt det dei har gått og bore på i heile sitt liv. Då ropast det ut, mens brotstykker av livet deira passerar i revy framfor augene deira. Det var dette eg høyrde. Eg avbraut det eg heldt på med og befann meg straks inne hos dei fem brørne.
Då hoppar den lille svarte kanina som snart skal heite Josef fram til meg og set seg ved beina mine. Eg lyfter han opp, tek han med inn og undersøkjer den spinkle kroppen hans. Han har mange små skurver, men det er kjøtsåret på låret hans som har framprovosert dødsskriket. Eg set han frå meg på eit bord og kviskrar inn i det lange rare øyret hans at eg skal passe på han. Og så slikkar han handa mi.
Han treng ikkje fleir grunnar for å få leve. Han er skikkeleg liten og dessutan veldig kjælen. Og eg treng eit kosedyr. Ein slik liten og pelskledd fyr som slikkar hånda di og et møkk.
*
Kaniner er falske drøvtyggerar, og et ein del av avføringa si to gonger. Den delen dei et er halvvegs fordøyd og mjuk, mens dei runde, tørre perlene er ferdig fordøyd.
Luktar det ikkje litt hest? spør eg, med nasen nedi sigarettpakka hans. Han luktar han og, og skjønar kva eg meiner, men han syns det luktar litt meir kamel.
Då ser eg det. I ei kvit rute med svarte bokstavar står det tydeleg: Smoking seriously damages the camels health. Eg blir plutseleg kvalm.
Historien er frå verkelegheten. Men det er mogleg verkelegheten var basert på tøys.
Den positive lova. Du har sikkert høyrd om han. Du har kanskje sett han på ei hustavle. Nokon har heilt sikkert bedt deg leve etter han. Det er ingen grenser for kor langt ein kan kome ved å tenkje positivt. Det er ein klisje, og han er på grensa til kvalmande.
Og det kan absolutt bli litt streversk å innrette seg etter han. Du kan til og med oppleve å bli sjukeleg positiv også, der du står med eit stivt smil og gråten i halsen, fornektar sanninga og seier til deg sjølv; det fins ikkje problem, bare utfordringar.
Men det er likevel noko i han.
Tenk positive tankar, bruk positive ord, gjer positive gjerningar og det positive gror.
Og det er litt mindre sjarmerande med folk som (gjennomført) lever etter den sjølvmedlidande lova. Det er mykje skumlare med dei lever etter den hensynslause. Litt kjedelegare er det med dei som lever etter den overflatiske og langt meir irriterande med dei som lever etter den provoserande varianten.
Uansett: Sjekk da folkens! Soloppgangen er min nærmaste nabo!
Barking er ikkje desverre ikkje ein menneskerett. Eg hugsar det var oppe til høyring ein gong, men det drukna sjølvsagt i EU-debatten. I tettare bebygde støk enn det eg bur i, vil du kanskje til og med oppdage at det er straffbart. I allefall om du har teke eit tre utan komunens velsigning. Og i det papirlause samfunns papirmøller vil din sak bli nedprioritert, søknaden din vil legge seg på botnen og der vil han han liggande. Og mens du blir stadig meir frustrert (for du har lest ein blogg og fått lyst til å prøve dette, og i parken har du sett eit tre du meiner er perfekt til prosjektet) og irritert (for du har brukt sparepengane dine til å kjøpe barkespaden som var lengst inne i ein krok i ein jernvarehandel som for tida fokuserar meir på å selge kvitmåling enn håndverktøy) tenkjer komunen din meir på budsjetter og innsparingar enn dine behov. Det er ganske urettferdig. Men slik har det blitt, og di historie er ikkje unik.
Då er det ei glede at det er sessong for arbeidslause grantrær.
For det du treng for å lage ei eller fleire tvarer står på balkongen din drys. Og dette er smarte greier; for ved å lage ei tvare får du tilfredsstilt behovet for å bli skitten på hendane, håndtere verktøy og i tillegg får du endeleg dei vispane du har drøymt om så lenge.
Tvare er eit tradisjonelt kjøkkenredskap, laga av toppen av ei gran eller furu. Grana er best egna, for ho set ikkje smak på maten. Dei øvste greinkransane gir små tvarer, lenger ned blir dei grovare. Vil du røre, kan du føre. Eller om du vil skumme mjølk til kaffen din; snurr han så fort du kan mellom handflatene dine. Dei største blei før også bruka til å stampe jordeple og kålrot med om ein skulle lage stappe. Men det blir litt bakstreversk. Dei er ikkje ideelle til slikt.
Start på toppen av treet og jobb deg nedover. Kapp treet under den øvste greinkransen, og kutt så sideskota i passande lengder. Du kan få ut eit par-tre tvarer frå eit joletre. Deretter er det bare å flette av barken. Dess tørrare treet er dess meir må ein bruke kniven for å få barken av, men er treet ganske ferskt ennå er det bare å skrelle tvaren som ein banan eller rabarbra. Jevne så til og rund alle kvasse kantar. Nå er han fiks ferdig!
P.S. Ikkje ta det for gitt at alle andre er like glad i flisar og kvae som det du er. Rydd derfor opp etter deg før det blir ein greie av det.
Denne dansen er svært simpel i sin struktur. Men fordi trinna er like vankelege å akseptere som dei er enkle, kan det ta årevis å lære han. Slik går han:
To skritt fram,
eit tilbake.
To skritt fram,
eit tilbake.
Men kva skal ein gjere? Polonese er heller ikkje min greie.
Arbeidsfordelinga er så innmari skeiv i husholdningen 25/124. Det meste fell på meg, og til trass for at eg heng opp gule post-it lappar og minner alle på oppgåvene sine i eininga blir eg stadig skuffa. For eksempel: Eg opnar døra inn til finstoga for å hente jolepynten og bære den opp på kottet. Bikkja hadde fått i oppgåve å hauste joletreet mens eg var på jobb på kafeen. «Alle må bidra!» ropte eg inn til henne før eg låste døra og kjørte min veg. Men ho gjer jo aldri det eg ber henne om. Med mindre eg ber ho hente pinnen eller finne ballen.. Romet var akkurat slik eg reiste frå det.
Det som ser ut til å funke så fint i Andeby, fungerar openbart ikkje her. Er heile opplegget der bare eit filmtriks, eller er det mangelen på klær som gjer at samtlige av mine medborgerar har same tiltakslyst som Guffen?
Så får eg pakke ned jola sjølv då.
Hildegunn Lassemo 